Boek je eigen spreker

'Veranderdiagnose' is een inleiding tot de organisatiediagnostiek met de nadruk op de lastigste veranderingsprocessen: die van onderop. Op een visueel aantrekkelijke en ongebruikelijke manier wordt dit specialisme behandeld via kunstvormen. Aan de hand van achtentwintig schilderijen en litho's, twintig films en elf gedichten wordt de lezer wegwijs gemaakt in het stellen van veranderdiagnoses. Dit mondt uit in een overzichtelijk model dat gebaseerd is op het maken van films en dus termen gebruikt als: inzoomen, uitzoomen, close-up en scenario. Met dit model valt in de praktijk goed te werken: het is ontwikkeld op basis van meer dan vijfhonderd diagnoseprocessen waar de auteur direct of indirect bij betrokken is geweest. In deze nieuwe editie is het model verder verfijnd en is de overgang van diagnose naar interventie uitgewerkt.

De televisieserie The Wire is een vertelling van tientallen uren over de wijze waarop de stad Baltimore functioneert. In dit boek schrijven diverse onderzoekers en professionals over hun inzichten en ervaringen in Nederland, soms in overeenstemming, soms in contrast met de situatie in Baltimore. We letten op vragen als: Wordt er louter van boven naar beneden georganiseerd? Wat doen kleur, taal en sekse ertoe? Hoe bepaalt cultuur je rol? Weet het stadsbestuur wat er in de buurt gebeurt? Hoe ziet de criminaliteit eruit en wat doet de politie eraan? Hoe stellen de media zich op? Verandert de werkgelegenheid? Kortom, we kijken naar de stad als organisatie. En hoe komt het dat de stad als organisatie steeds weer verandert, maar zo moeizaam verbetert? Samen met de twee websites: www.amsterdamonthewire.com (onderzoek) en www.destadalsorganisatie.nl (onderwijs) vormt dit boek een bron van inspiratie voor werkcolleges en scripties, maar ook voor workshops van iedereen die beroepsmatig bezig is met de leefbaarheid van de stad.

Dit boek is een inleiding tot de ethiek in organisaties en professies met de nadruk op de kwaliteit van morele besluitvorming. Op een visueel aantrekkelijke en ongebruikelijke manier wordt dit specialisme behandeld via kunstvormen. Aan de hand van ruim zestig films, dertig schilderijen en litho's, twintig romans, acht gedichten en zes toneelstukken wordt de lezer wegwijs gemaakt in het nemen van morele beslissingen. Dit mondt uit in een overzichtelijk model van drie fasen volgens de klassieke indeling: beeldvorming, oordeelvorming en besluitvorming. Met dit model valt in de praktijk goed te werken: het is ontwikkeld op basis van meer dan tweehonderd morele besluitvormingsprocessen in organisaties en professies waar de auteur de laatste twintig jaar direct of indirect bij betrokken is geweest. Het nemen van een moreel besluit is een kwestie van zorgvuldig analyseren en zelfbewust durven kiezen. Dit boek helpt daar bij. Het biedt een systematische werkwijze voor morele besluitvorming in organisaties en professies.

Aan het slot van het boek 'Professionele Ethiek' (2011) presenteert Rob van Es een fasenmodel voor morele besluitvorming. Tijdens beleidssessies en trainingen in ethiek blijkt dit model goed te werken: het geeft inzicht en systematiseert de wijze waarop we tot moreel verantwoorde besluiten in organisaties en professies komen. Rob van Es heeft voor dit Werkboek het model verder uitgewerkt en zo opgezet dat u ermee kunt oefenen. Ook is het Werkboek geschikt om te gebruiken als document waarin feitelijk genomen morele besluiten zijn vastgelegd. In deze tweede editie van het Model zijn verbeteringen aangebracht om het gebruik verder te vereenvoudigen.

De auteurs zijn allen werkzaam als interim-manager, adviseur, trainer of coach. Driemaandelijks spraken ze met elkaar over hun praktijk in relatie tot veranderdiagnose en kwamen zo tot teksten die in dit 'Praktijkboek' zijn gebundeld. Sommigen werken heel dicht op het model om de veranderdiagnose zo scherp mogelijk te stellen. Anderen combineren delen van Veranderdiagnose met inzichten of indelingen uit andere praktijktheorieën. Dat levert bij elkaar een mooie staalkaart van toepassingen op. In het slothoofdstuk worden de gewonnen inzichten verzameld en verwerkt tot een bijgesteld Veranderdiagnosemodel.

Er was een tijd dat organisaties geen cultuur kenden. Ze hadden wel een manier van doen, gewoontes en een traditie. 'Zo gaat dat nu eenmaal hier.' Dat was een gegeven, daar tornde je niet aan. Rond 1980 veranderde dat. Academici muntten de term organisatiecultuur en wezen erop dat het daarbij niet alleen gaat over 'wat mensen doen' maar ook over 'hoe zij denken'. Managers begonnen zich af te vragen of ze daar iets aan konden bijsturen en zo ja, op welke wijze. Inmiddels zijn we zo'n dertig jaar en een kleine tachtig Nederlandstalige boeken over dit onderwerp verder. En ook honderden praktische verandertrajecten. Die trajecten worden in evaluaties uiteenlopend getypeerd: van 'zeer geslaagd' tot 'volledig mislukt'. Sommigen zijn daarom fanatiek cultuurveranderaar geworden; anderen ervaren grote moeheid om weer met cultuurverandering aan de slag te gaan. De vraag die we in dit boek aan de orde stellen is: Hoe zit het nu met cultuurveranderingen, wat is mythe en wat is realiteit? De 22 bijdragen aan dit boek bieden een rijke waaier aan organisaties, verandermethoden, tegenslagen en successen. Dat geeft Rob van Es in zijn inleiding en Léon de Caluwé in zijn conclusies gelegenheid om treffende typeringen te geven van de wijze waarop we in het Nederlands taalgebied bezig zijn met organisatiecultuurveranderingen. En dat brengt ons weer verder met het antwoord op de vraag wat daarbij mythe en wat realiteit is.